กุรุนทนคร เมืองรจนา

เมืองรจนา กุรุนทนคร
.
ภูเขียว เป็นอำเภอที่อยู่ทางด้านตะวันตกเฉียงหนือของจังหวัดชัยภูมิ มีประวัติความเป็นมายาวนาน หลักฐานทางโบราณคดีมีการค้นพบร่องรองของชุมชนโบราณที่มีคูน้ำคันดิน ใบเสมาจารึกอักษรปัลลวะ และโบราณสถานในศิลปะแบบศรีโคตรบูร (ก่อนยุคขอม) อยู่หลายแห่ง สันนิษฐานว่าน่าจะปรากฏเป็นบ้านเมืองมาแล้วราวพุทธศตวรรษที่ 13 – 17
.
ในตำนานอุรังคธาตุ กล่าวถึงเมืองกุรุนทนครว่าตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของหนองหาน ซึ่งสันนิษฐานว่าน่าจะเป็นชุมชนโบราณในเขตอำเภอภูเขียวในปัจจุบัน ชุมชนในแถบนี้คงมีความเจริญและมีการอยู่อาศัยของผู้คนมาอย่างต่อเนื่อง แม้จะผ่านเข้าสู่สมัยอิทธิพลจักรวรรดิ์ขอมแล้ว ก็ปรากฏร่องรอยของโบราณสถานและโบราณวัตถุ
.
พระธาตุหนองสามหมื่น ตั้งตามชื่อหนองน้ำขนาดใหญ่คือหนองสามหมื่นที่อยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของหมู่บ้าน เหล่ากันว่าเป็นหนองที่ขุดขึ้นโดยใช้กำลังคนสามหมื่นจึงเรียกหนองสามหมื่น เป็นอีกหลักฐานหนึ่งที่ยืนยันถึงการเป็นแหล่งที่ตั้งของชุมชนมาตั้งแต่สมัยโบราณ ด้วยรูปแบบทางสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานระหว่างศิลปะล้านนา ล้างช้าง และอยุธยา สันนิษฐานว่ามีอายุในช่วงพุทธศตวรรษที่ 22 สมัยพระไชยเชษฐาธิราช แห่งราชอาณาจักรล้านช้าง
.
พระธาตุหนองสามหมื่นมีลักษณะเป็นเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง ตั้งอยู่บนฐานเขียงรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีความสูงประมาณ 45 เมตร มีบันไดทางขึ้นทั้งสี่ด้าน เหนือฐานเขียงเป็นฐานบัวคว่ำบัวหงายรองรับองค์พระธาตุ ซึ่งมีซุ้มทั้งสี่ทิศ ประดิษฐานพระพุทธรูปปางรำพึง และปางลีลา ภายในองค์พระธาตุบรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า รูปแบบดังกล่าวอาจเปรียบเทียบได้กับพระธาตุอื่นๆ ทั้งในนครเวียงจันทน์และในเขตไทย เช่น พระธาตุวัดเทพพล เมืองเวียงคุก จังหวัดหนองคาย พระธาตุศรีเมือง นครเวียงจันทน์ เป็นต้น
.
อีกทั้งยังพบเมืองที่มีคูน้ำคันดินล้อมรอบ ชาวบ้านเรียกว่าเมืองรจนา ภายในเมืองมีกู่ที่เรียกกันว่ากู่พระสังข์ และมีเนินดินอีกแห่งเรียกว่าโนนบ้านเก่าพบเสมาหินสลักศิลปะแบบสมัยศรีโคตรบูรจำนวนหลายแผ่น มีการนำบางส่วนมาเก็บรักษาไว้ที่วัด มีอยู่แผ่นหนึ่งที่มีรอยจารึกชาวเมืองภูเขียวนำไปทำเป็นหลักเมือง หลักฐานเหล่านี้ทำให้สันนิษฐานเบื้องต้นว่า พื้นที่แถบนี้น่าจะก่อตั้งเป็นชุมชนมาแล้วตั้งแต่สมัยศรีโคตรบูร สมัยอาณาจักรขอม (เนื่องจากพบเสาหินศิลาแลงอยู่ภายในวัดด้วย) ต่อเนื่องมาจนกระทั่งถึงอาณาจักรลาวล้านช้าง
.
แต่เดิมวัดพระธาตุหนองสามหมื่นเป็นวัดเล็กๆ มีพระสงฆ์ประจำอยู่เพียงกุฏิเดียว แต่เมื่อประมาณ 40 กว่าปีก่อน หลวงพ่อศรีทัต วิปัสสโน มาจากโคราชมาดำรงตำหน่งเจ้าอาวาส ก็ได้พัฒนาวัดสร้างสิ่งก่อสร้างขึ้นมากมาย จากเดิมที่มีเพียงกุฏิเพียงหลังเดียวกับสิมไม้ริมน้ำ ก็ขยายเป็นสร้างอุโบสถ พระนอนองค์ใหญ่ ศาลาพันห้อง รอยพระพุทธบาทจำลอง หุ่นจำลองพระมาลัย นรก-สวรรค์ หลวงพ่อศรีทัต วิปัสสโน มรณภาพเมื่อไปเมื่อก่อน พ.ศ.2527 ปัจจุบันยังมีรูปหล่อจำลองของหลวงพ่ออยู่ในศาลาเล็กๆ นอกเขตกำแพงแก้วด้านหน้าอุโบสถให้ชาวบ้านมาเคารพสักการะอยู่